Ως ελεγκτής γιατρός σε ασφαλιστικό ταμείο κάθε μέρα έρχομαι καθημερινά σε επαφή με δεκάδες ασφαλισμένων. Μου έχει κάνει βαθιά εντύπωση ο παραλογισμός που δείχνουν πολλοί σε ζητήματα που έχουν σχέση με τους θεσμούς. Όχι μόνο πολλοί δεν έχουν καμία σχέση με ένα κράτος θεσμών, αν και υποτίθεται πως το υπηρετούν ή το υπηρετούσαν για δεκαετίες μέσα από την εργασία τους, αλλά μετατρέπουν ζητήματα θεσμών σε προσωπικά ζητήματα.
Θα σας πω ένα απλό παράδειγμα. Πηγαίνεις το βιβλιάριό σου στον ελεγκτή του ταμείου σου για έλεγχο, για να πάρεις χρήματα (με τη μια μορφή ή την άλλη) που θα πάνε στις εξετάσεις, τα φάρμακα ή τις ιατρικές πράξεις που θα κάνεις. Δεν έχεις όμως τα απαραίτητα δικαιολογητικά, επειδή τα ξέχασες, επειδή έδειξες αδιαφορία, επειδή δεν πρόλαβες, ή επειδή είσαι απατεώνας και θες να πάρεις λεφτά από το ταμείο παρανόμως. Ο ελεγκτής, κάνοντας τη δουλειά του, στο λέει και δεν υπογράφει για να πάρεις τα λεφτά, μέχρι να φέρεις όλα αυτά που χρειάζονται και να διαπιστώσει ότι όλα είναι εντάξει.
Έχω βρεθεί αμέτρητες φορές στη θέση του ελεγκτή που σου λέει αυτό ακριβώς το πράγμα. Και έχω δει τις αντιδράσεις αναρίθμητων συμπολιτών μας. Ορισμένοι, λίγοι, προς τιμήν τους, θα πουν αμέσως "να γίνει αυτό που λέει ο νόμος", σε ευχαριστούν και πηγαίνουν να διορθώσουν το πρόβλημα. Πολλοί απλά φεύγουν. Αλλά πολλοί κάνουν ένα ζήτημα νόμων, υπόθεση προσωπική. "Δεν μπορείς να μου κάνεις μια χάρη;" σε ρωτάνε, λες και δουλεύεις στο μαγαζί του πατέρα σου. Λες και εσύ έχεις καμία εξουσία να πάρεις αποφάσεις για τα λεφτά του ταμείου παρακάμπτοντας τους κανονισμούς του ταμείου.
"Γιατί μου το κάνεις αυτό;" ή "Γιατί με παιδεύεις;" Λες και θέλει ο ελεγκτής να ταλαιπωρείται ο κόσμος. Όταν εσύ δε φέρνεις αυτό που ξέρεις (ή πρέπει να ξέρεις) πως πρέπει να έχεις μαζί σου, από πού και ως που σου φταίει ο ελεγκτής; Όταν ο θεράποντας γιατρός σου δεν έχει φτιάξει τα δικαιολογητικά σου όπως πρέπει, γιατί σου φταίει ο ελεγκτής γιατρός που το διαπιστώνει;
Υπάρχουν και κάποιοι που σε βρίζουν επειδή κάνεις καλά τη δουλειά σου. Άνθρωποι που δεν ενδιαφέρονται για το πώς δίνονται τα χρήματα του ταμείου τους. Άνθρωποι που δε σέβονται την ιδιότητά σου. Άνθρωποι που δεν έχουν καμία αγωγή και που μπορούν να φτάσουν στα άκρα για να μην ξεβολευτούν. Και κάτι τέτοιοι άνθρωποι μπορούν να χαλάσουν τη διάθεση εκείνων που δουλειά τους είναι να προστατεύουν τους αδύνατους εφαρμόζοντας τους νόμους, προσέχοντας να πηγαίνουν τα λεφτά του ταμείου εκεί που πρέπει και να εξυπηρετούν τους ασφαλισμένους με τον τρόπο που ορίζει το ταμείο τους.
Μπορείς να αισθάνεσαι στενοχωρημένος για την ταλαιπωρία που υφίστασαι. Αλλά δεν έχει καμία λογική να μετατρέπεις τη δική σου στενοχώρια σε κατηγορία απέναντι στον ελεγκτή. Στην Ελλάδα, μπερδεύουμε το συναίσθημα με τη λογική. Χωρίς να σκεφτόμαστε κριτικά, αφήνουμε τα συναισθήματά μας να καθορίζουν τις αντιδράσεις μας. Και όταν αφήνουμε το συναίσθημα μόνο του είναι τυφλό, γιατί η λογική δρα ως φως που επιτρέπει στον άνθρωπο να λειτουργήσει σωστά στη ζωή του.
Ποιο είναι το λογικό; Να αναγνωρίσεις ότι το ταμείο σου δίνει απίστευτα ποσά κάθε χρόνο για να έχουν πολλοί άνθρωποι περίθαλψη, για να διευκολυνθούν οικονομικά στο ζήτημα της υγείας τους. Να συνειδητοποιήσεις ότι η γραφειοκρατία (που δεν είναι απαραίτητο να περιλαμβάνει χαρτιά και επαφή με τον πολίτη) είναι αναγκαία για να μην κατασπαταληθούν τα λεφτά του ταμείου σου, που είναι περιορισμένα, ώστε να μπορούν οι ασφαλισμένοι να τα χρησιμοποιήσουν όταν τα έχουν πραγματικά ανάγκη. Και να παραδεχτείς ότι δε φταίει ο ελεγκτής αν τα δικά σου χαρτιά έχουν κάποιο πρόβλημα.
Και πάνω από όλα, να αποδεχτείς πως οι θεσμοί είναι απρόσωποι. Αυτά που ισχύουν για σένα, ισχύουν και για όλους τους άλλους. Ανεξαρτήτως θέσης, ηλικίας, φύλου, προσωπικών προβλημάτων, οικονομικής κατάστασης ή άλλων παραγόντων. Ανεξαρτήτως της θέλησης του ελεγκτή γιατρού. Ανεξαρτήτως των επιθυμιών σου.
Δυστυχώς στη χώρα μας δεν έχουμε παράδοση θεσμών. Οι πολιτικές ανωμαλίες που κυριάρχησαν για μια μεγάλη περίοδο στον τόπο μας, η απουσία μας από κορυφαίες πνευματικές διεργασίες του πολιτισμένου κόσμου (Αναγέννηση, Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμός), όλα αυτά συνέβαλαν στο να μην ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε τη ζωή στον σύγχρονο κόσμο. Πρέπει, επιτέλους, να φωτίσουμε το συναίσθημα με τη λογική. Να αφήσουμε τη λογική να καθορίζει τη συμπεριφορά μας. Να συνηθίσουμε να λειτουργούμε στο επίπεδο των θεσμών. Γιατί έτσι μόνο η ζωή μας μπορεί να γίνει καλύτερη.
