Ρισκάροντας

Θέλω να ζητήσω συγγνώμη γιατί δεν ανεβάζω συχνά νέες αναρτήσεις. Ο ελεύθερος χρόνος μου είναι αρκετά περιορισμένος και το γράψιμο έχει τις απαιτήσεις του. Επεξεργάζομαι όμως στο μυαλό μου αρκετά θέματα, για τα οποία θα μιλήσουμε σταδιακά.

Σήμερα θέλω να μιλήσω για το ρίσκο, με αφορμή τις εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για όσους δεν ξέρετε, ο Ομπάμα προωθεί μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας, αλλά συναντά την υπερβολική αντίδραση των Ρεπουμπλικανών (πολιτικών και πολιτών) που νομίζουν ότι ο Ομπάμα θα καταστρατηγήσει τις ατομικές ελευθερίες και θα εγκαθιδρύσει... κομμουνισμό.

Το κλίμα είναι πολύ ηλεκτρισμένο. Και την προηγούμενη εβδομάδα η ένταση μεγάλωσε ακόμα περισσότερο, όταν ήρθαν στο φως της δημοσιότητας προτάσεις δυο επιτροπών ειδικών σχετικά με το τεστ Pap και τη μαστογραφία.

Οι νέες οδηγίες, που διαμορφώθηκαν ύστερα από μελέτες σχετικά με τις εξετάσεις αυτές και τα αποτελέσματά τους, λένε, σε πολύ αδρές γραμμές, ότι μπορούμε να καθυστερήσουμε στις πιο πολλές περιπτώσεις το πρώτο test Pap μέχρι τα 21 και να μεγαλώσουμε λίγο το μεσοδιάστημα μεταξύ των μαστογραφιών.

Τι γίνεται όμως: Ο κόσμος νομίζει πως περισσότερες εξετάσεις και όσο το δυνατόν νωρίτερα σημαίνει και καλύτερα αποτελέσματα από άποψη πρόληψης. Και σε μια πρώτη ανάγνωση, η ιδέα αυτή "ακούγεται" καλή. Αν θέλουμε όμως να είμαστε σοβαροί, δεν πρέπει να μένουμε με τις εντυπώσεις. Δε μας ενδιαφέρει τι "ακούγεται" καλό, αλλά τι πραγματικά είναι καλό και ωφέλιμο για την υγεία των ανθρώπων. Και ενώ όλοι μπορούν να έχουν μια γνώμη για το τι τους "ακούγεται" καλό, για να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα πρέπει να εργαστούμε σοβαρά, να κάνουμε επιστημονικές έρευνες και να μελετήσουμε το θέμα σε όλες του τις παραμέτρους.

Τι έδειξαν οι μελέτες; Ότι οι περισσότερες εξετάσεις Pap και μαστογραφίες οδηγούσαν και σε πολλές αχρείαστες επεμβάσεις επειδή έβγαζαν πολλά λάθος ή "ύποπτα" αποτελέσματα σε γυναίκες οι οποίες όμως τελικά ήταν υγιείς. Και ο αριθμός των γυναικών με πρόβλημα που εντοπίζονταν με τις υπάρχουσες συνθήκες δε διέφερε και πολύ από αυτόν που θα είχαμε αν "χαλαρώναμε" λίγο τα κριτήρια για τις εξετάσεις αυτές.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι για να "πιάσεις" έναν πολύ μικρό αριθμό γυναικών με πραγματικό πρόβλημα, βάζεις σε ταλαιπωρία, με κινδύνους και παρενέργειες, πάρα πολλές γυναίκες, αυξάνοντας παράλληλα και το κόστος για τη δημόσια υγεία.

Για σκεφτείτε να λες σε μια γυναίκα ότι το αποτέλεσμα του τεστ ήταν "ύποπτο", να περνά η γυναίκα τη στενοχώρια και το άγχος του λάθος αποτελέσματος, να τη βάζεις σε ένα χειρουργείο που τελικά δε χρειαζόταν και αργότερα να έχει και σαν επιπλοκή έναν πρόωρο τοκετό ή μια καισαρική αντί για φυσιολογικό τοκετό αλλά και το κόστος που όλα αυτά συνεπάγονται.

Με λίγα λόγια, έχουμε να βάλουμε σε ζυγαριά από τη μια μεριά την πολύ μικρή πιθανότητα για πρώιμη διάγνωση και από την άλλη μεριά την σχετικά μεγάλη πιθανότητα για ταλαιπωρία, επιπλοκές και κόστος από το πρώιμο screening.

Και ναι μεν αν είσαι όντως στην πολύ σπάνια περίπτωση της γυναίκας που θα ωφεληθεί από την εξέταση για σένα το κέρδος είναι μέγιστο, αλλά αν είσαι στην πιο συχνή περίπτωση της γυναίκας που βλάφτηκε από την εξέταση, το κόστος είναι σημαντικό.

Μα, θα πει κάποιος, εδώ μιλάμε για καρκίνους! Το κόστος δεν πρέπει να έχει καμία σημασία! Όμως στη ζωή τα πράγματα δεν είναι έτσι. Τίποτα δε γίνεται χωρίς κόστος και πάντα πρέπει να παίρνεις ένα ρίσκο.

Θέλω να σταθώ στο τελευταίο σημείο.

Συνήθως, άμα ακούσουμε τη λέξη "ρίσκο" ο νους μας πάει στη ρουλέτα ή στην υπερβολική ταχύτητα με τα αμάξια ή σε μια ταινία περιπέτειας. Όμως στην πραγματικότητα το ρίσκο είναι κάτι τόσο συνηθισμένο που τις περισσότερες φορές δεν του δίνουμε καν σημασία.

Όταν βγαίνουμε έξω από το σπίτι μας το πρωί, παίρνουμε το ρίσκο να βγούμε χωρίς να είμαστε σίγουροι ότι θα επιστρέψουμε το βράδυ ζωντανοί. Όταν μπαίνουμε σε ένα αμάξι παίρνουμε ένα ρίσκο. Όταν περπατάμε στον δρόμο παίρνουμε ρίσκο. Όταν τρώμε αποδεχόμαστε ένα ρίσκο.

Το ρίσκο δεν είναι ανάγκη να είναι κάτι φοβερό και τρομερό, με την έννοια ότι κάτι πολύ σοβαρό είναι αρκετά πιθανό να συμβεί. Μπορεί η πιθανότητα για να συμβεί κάτι να είναι αρκετά μικρή. Αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο "ρίσκο"!

Αυτή την ανάλυση πρέπει να την έχουμε υπόψη μας. Στη ζωή παίρνουμε συνεχώς ρίσκα, τα περισσότερα χωρίς να το πολυσκεφτούμε. Αυτό είναι απόλυτα συνυφασμένο με τον τρόπο της ύπαρξής μας. Σε αυτό το σύμπαν δε γίνεται αλλιώς! Κάθε απόφασή μας, κάθε πράξη μας, έχει και ένα ρίσκο που την ακολουθεί.

Για να πάμε τώρα στην αντίδραση πολλών Αμερικανών στις νέες προτάσεις.

Το κράτος, λένε, μπλέκεται πάλι στην υγεία μας. (Δεν είναι "το κράτος" αλλά ανεξάρτητες επιστημονικές επιτροπές που δεν έχουν δικαίωμα να επιβάλουν τις απόψεις τους) Θέλουν, λένε, να μειώσουν το κόστος και βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές μας. Αυτό το λένε γιατί τους διαφεύγει η κουβέντα που κάναμε περί ρίσκου. Για να δούμε τι εννοώ:

Αν σου πούνε: Θες να ακολουθήσεις ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για τα Pap tests ξέροντας ότι είναι πολύ πιο πιθανό να κάνεις αχρείαστες επεμβάσεις, να έχεις άγχος και φόβο, να έχεις επιπλοκές αργότερα και ελάχιστα πιο πιθανό να διαγνώσουμε καρκίνο σε σχέση με το να ακολουθήσεις ένα άλλο πρόγραμμα για τα Pap tests, τι θα διάλεγες;

Είναι δικαίωμά σου να διαλέξεις το πρώτο πρόγραμμα. Αλλά είναι ηθική και επιστημονική υποχρέωση των ειδικών ιατρών να προτείνουν σαν "γενικές οδηγίες" το δεύτερο πρόγραμμα. Το ίδιο και για τις μαστογραφίες ή οποιαδήποτε άλλη εξέταση ή έλεγχο.

Οι επιστημονικές επιτροπές πρέπει να λάβουν υπόψη τους το γενικό καλό. Μπορεί για τη γυναίκα που θα έβρισκε το πρόβλημα με το πρώτο πρόγραμμα το δεύτερο πρόγραμμα να μη τη συμφέρει, αλλά για τις πολύ περισσότερες γυναίκες που θα γλιτώσουν το κόστος στην υγεία τους, στην ψυχολογία τους και στην τσέπη τους με το δεύτερο πρόγραμμα δεν τις συμφέρει το πρώτο πρόγραμμα!

Όλα αυτά τα λεπτά ζητήματα χάνονται μέσα στον πόλεμο μεταξύ πολιτικών και ιδεολογικών αντιπάλων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Θεωρώ όμως πως είναι αρκετά σημαντικά και ελπίζω η ανάρτηση αυτή να επισημαίνει πως αυτό που χρειάζεται είναι σοβαρότητα και μελέτη όλων των πτυχών ενός προβλήματος. Χωρίς σοβαρή δουλειά μένουμε στο επίπεδο των εντυπώσεων, που κυριαρχεί ο συναισθηματισμός και ο λαϊκισμός.

Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν περισσότερα για το ζήτημα που ανέκυψε στην Αμερική με τις νέες προτάσεις, συνιστώ τα ακόλουθα άρθρα από τους New York Times:

Screening Debate Reveals Culture Clash in Medicine

Guidelines Push Back Age for Cervical Cancer Tests

Περισσότερα μπορείτε να βρείτε σε άλλα sites.

Υ.Γ. Σκοπός του κειμένου αυτού δεν είναι να ενημερώσει για τις νέες οδηγίες. Γι'αυτό και δεν μπαίνουμε σε λεπτομέρειες όπως η επιστημονική αρτιότητα θα απαιτούσε. Οι οδηγίες μπορούν να βρεθούν από τις αρμόδιες αρχές. Και φυσικά αν κάποια γυναίκα έχει απορία για το τι πρέπει να κάνει, θα πρέπει να το συζητήσει με τον γιατρό της. Το έχουμε ξαναπεί, σκοπός των αναρτήσεων δεν είναι η επιστημονική ενημέρωση ή οι συμβουλές, αλλά αποκλειστικά και μόνο ο προβληματισμός!